آیا می شود فقط یک فک را ارتودنسی کرد؟

شاید شما هم جلوی آینه ایستاده اید و با خودتان فکر می کنید: “فقط چند دندان بالایی من کج است، پایینی ها که خوب به نظر می رسند! آیا نمی شود فقط یک فک را ارتودنسی کرد تا هم سریع تر تمام شود و هم هزینه‌‍اش کمتر باشد؟” این سوال، یکی از رایج ترین و منطقی ترین دغدغه های افرادی است که به فکر مرتب کردن دندان هایشان می افتند. اما پاسخ به آن، بسیار پیچیده تر از یک “بله” یا “خیر” ساده است. در این مقاله، به صورت عمیق و شفاف، تفاوت ارتودنسی تک فک و دو فک از نظر هزینه و نتیجه را بررسی می کنیم؛ تا بفهمیم چرا راهی که در ابتدا ارزان تر به نظر می رسد، ممکن است در نهایت گران ترین و پرخطرترین انتخاب برای لبخند شما باشد.

جدول کلی  تفاوت ارتودنسی دو فک و تک فک در یک نگاه

منظور از ارتودنسی تک فک چیست و چرا برای برخی افراد وسوسه انگیز است؟

ارتودنسی تک فک، همانطور که از نامش پیداست، به درمانی گفته می شود که در آن فقط دندان های یک فک (بالا یا پایین) تحت درمان قرار می گیرند و روی فک دیگر هیچ بریس یا دستگاهی نصب نمی شود.

این ایده به سه دلیل اصلی برای بسیاری از افراد جذاب است:

• هزینه کمتر: اولین و بزرگترین انگیزه، کاهش هزینه هاست. تصور عمومی این است که اگر فقط نیمی از کار انجام شود، هزینه نیز باید نصف شود.
• زمان کوتاه تر: به نظر می رسد درمان یک فک باید سریع تر از دو فک به نتیجه برسد.
• راحتی بیشتر: تحمل دستگاه ها و محدودیت های آن روی یک فک، مسلماً آسان تر از دو فک به نظر می آید.

اما آیا این تصورات با واقعیت دنیای ارتودنسی همخوانی دارد؟ متخصصان در این خصوص چه می گویند؟

چرا در بیش از ۹۵ درصد موارد، ارتودنسی دوفک یک ضرورت است نه یک انتخاب؟

برای درک این موضوع، باید دیدگاهمان را از “صاف کردن چند دندان کج” به “ایجاد یک سیستم جونده سالم و باثبات” تغییر دهیم. بیایید اینطور مثال بزنیم که دندان های شما دو ردیف چرخ دنده در یک سیستم بسیار دقیق و پیچیده هستند. برای اینکه این سیستم به درستی کار کند، چرخ دنده های بالا و پایین باید به شکل کاملاً هماهنگ و دقیقی روی هم قرار بگیرند. ما در ارتودنسی به این هماهنگی، “اکلوژن” یا “بایت” صحیح می گوییم.

بسیار مهم است بدانیم که هدف اصلی درمان ارتودنسی چیست

به طور کلی ارتودنسی فقط ردیف کردن دندان ها در یک خط صاف نیست. بلکه هدفمان رسیدن به یک بایت ایده آل، هماهنگ، سالم و طبیعی است. حالا تصور کنید ما فقط چرخ دنده های بالایی را بدون توجه به پایینی ها جابجا کنیم. چه اتفاقی می افتد؟ کل سیستم از تنظیم خارج می شود.

وقتی شما دندان های یک فک را حرکت می دهید، موقعیت تماس آن ها با دندان های فک مقابل تغییر می کند. اگر این تغییر به صورت هماهنگ و کنترل شده در هر دو فک انجام نشود، نتیجه یک فاجعه عملکردی خواهد بود. حالا که این را فهمیدیم در بخش های بعدی به بررسی تفاوت ارتودنسی دو فک و تک فک می پردازیم.

تفاوت ارتودنسی دو فک و تک فک از نظر نتیجه نهایی به چه صورت است؟

اینجاست که مهم ترین بخش ماجرا در خصوص تفاوت ارتودنسی دو فک و تک فک مشخص می شود. منظورمان از نتیجه درمان ارتودنسی دقیقا چیست؟

ببینید وقتی می گوییم نتیجه درمان ارتودنسی، منظورمان صرفاً به معنای زیبایی ظاهری نیست، بلکه ترکیبی از زیبایی، عملکرد صحیح و پایداری بلندمدت است. بیایید ببینیم که ارتودنسی تک فک و دو فک کامل از نظر نتیجه چه تفاوتی با هم دارند:

نتیجه در ارتودنسی تک فک به چه صورت است؟

وقتی شما اصرار به درمان تک فک دارید (و متخصص ارتودنسی به اشتباه آن را بپذیرد)، در واقع ریسک های جدی را به جان می خرید:

ایجاد یا تشدید مشکلات بایت

ممکن است دندان های قدامی شما صاف به نظر برسند، اما دندان خلفی به درستی روی هم قرار نگیرند. این موضوع می تواند جویدن تان را دشوار کند.

ساییدگی زودرس دندان ها

وقتی بایت شما نادرست باشد، فشار جویدن به جای توزیع یکنواخت، روی چند دندان خاص متمرکز می شود. این دندان ها دچار ساییدگی شدید و زودرس شده و در آینده نیاز به درمان های پرهزینه روکش پیدا می کنند.

مشکلات مفصل فک

یک بایت نامتعادل، فشار زیادی به مفصل گیجگاهی-فکی (مفصلی که فک پایین را به جمجمه متصل می کند) وارد می کند. این فشار می تواند منجر به دردهای مزمن در ناحیه فک، سردرد، گردن درد و صدا دادن مفصل هنگام باز و بسته کردن دهان شود.

بازگشت سریع

چه ارتودنسی کنید چه نه، دندان ها به صورت طبیعی تمایل دارند به موقعیت اولیه خود بازگردند. یک بایت صحیح و هماهنگ، مانند یک قفل طبیعی عمل می کند و دندان ها را در جای جدید خود ثابت نگه می دارد. اما در ارتودنسی تک فک، چون این قفل پایدار وجود ندارد، احتمال بازگشت کجی دندان ها پس از درمان بسیار بالاتر است.

نتیجه نامطلوب (از نظر زیبایی)

گاهی صاف کردن دندان های یک فک، باعث می شود خط وسط دندان ها (Midline) با خط وسط صورت هماهنگ نباشد و لبخند شما در نهایت غیرطبیعی و نامتقارن به نظر برسد.

اما نتیجه ارتودنسی تک فک به چه صورت است؟

برخلاف درمان ارتودنسی تک فک، درمان کامل دوفک، تمام جنبه های یک لبخند ایده آل را در نظر می گیرد. مثلا این ها فقط برخی از مهم ترین مزیت های ارتودنسی دو فک است:

• دندان ها در هر دو فک کاملاً مرتب شده و خط وسط آن ها با مرکز صورت منطبق می شود.
• بایت به حالت ایده آل می رسد، جویدن بهینه شده و فشار به طور مساوی روی تمام دندان ها پخش می شود.
• چون دندان های بالا و پایین مانند پازل در هم قفل می شوند، نتیجه درمان بسیار پایدارتر بوده و احتمال بازگشت به حداقل می رسد.
• با توزیع صحیح نیرو، از ساییدگی دندان ها و آسیب به مفصل فک در درازمدت جلوگیری می شود.

تفاوت ارتودنسی دو فک و تک فک از نظر هزینه چیست؟

و اما می رسیم به بحث هزینه که انگیزه اصلی بسیاری از افراد برای انتخاب ارتودنسی تک فک است. آیا واقعاً درمان تک فک ۵۰٪ ارزان تر است؟ (چون بعضی ها فکر می کنند درمان برای یک فک است بنابراین به جای 100، 50 درصد هزینه می کنیم.) ولی خب پاسخ قاطعانه خیر است.

هزینه ارتودنسی فقط به تعداد براکت ها و سیم های استفاده شده بستگی ندارد. بخش بزرگی از هزینه مربوط به دانش، تخصص و زمان متخصص ارتودنسی برای:

• تشخیص
• طراحی طرح درمان
• و ویزیت های منظم است.

طراحی یک درمان تک فک ایمن (در موارد بسیار نادر) گاهی پیچیده تر از یک درمان روتین دوفک است. به طور واقع بینانه، هزینه ارتودنسی تک فک در بهترین حالت ممکن است ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر از درمان دوفک باشد، نه ۵۰ درصد.

اما نکته مهم تر، هزینه های پنهان و آتی درمان تک فکِ اشتباه است….

اگر این درمان منجر به مشکلات بایت، ساییدگی دندان یا دردهای مفصلی شود، هزینه هایی که در آینده برای درمان این مشکلات (مانند روکش کردن دندان ها، درمان های مفصل فک یا حتی انجام مجدد ارتودنسی به صورت دوفک) باید بپردازید، چندین برابر آن صرفه جویی اولیه خواهد بود.  بنابراین ارتودنسی تک فک عملا هزینه های شما را افزایش می دهید چه الان چه در آینده.

خب پس چه زمانی ارتودنسی تک فک یک گزینه منطقی و قابل قبول است؟

خب با تمام این توضیحات و بررسی تفاوت ارتودنسی دو فک و تک فک، آیا مواردی هم وجود دارد که در آن ارتودنسی تک فک یک انتخاب درست باشد؟ پاسخ بله است. البته یک بله مشروط!!!

برخی کیس ها (یا برخی شرایط) هستند که در آن ها می توانیم ارتودنسی تک فک انجام دهیم. اما باید بدانیم که این موارد بسیار نادر و استثنائی هستند و تشخیص آن فقط و فقط بر عهده یک متخصص ارتودنسی ماهر است. مثلا چه شرایطی؟ دقیقا همین هایی که در ادامه لیست می کنیم:

• شلوغی بسیار جزئی: وجود نامرتبی بسیار خفیف در دندان های جلویی یک فک، در حالی که بایت دندان های عقبی از قبل کاملاً ایده آل و بی نقص است.
• بازگشت جزئی پس از درمان قبلی: فردی که قبلاً ارتودنسی دوفک کامل انجام داده و به دلیل استفاده نکردن از نگهدارنده (ریتینر)، یک یا دو دندانش دچار حرکت جزئی شده است.
• فاصله جزئی بین دندان ها: وجود یک فاصله کوچک در یک فک که با بستن آن، بایت فک مقابل به هم نمی ریزد.

در تمام این موارد، متخصص باید با بررسی های دقیق رادیوگرافی و مدل های دندانی، اطمینان حاصل کند که حرکت دندان های یک فک، تعادل کل سیستم را بر هم نخواهد زد.

سوالات متداول در خصوص تفاوت ارتودنسی دو فک و تک فک