وقتی دندان تان عفونت کرده، آیا حتماً باید آن را بکشید؟
هیچ کس دوست ندارد این جمله را از دندانپزشک خود بشنود: “متأسفانه دندان شما عفونت کرده و باید آن را بکشیم.” این خبر می تواند بسیار نگران کننده باشد. درد شدید، ورم صورت و ترس از خودِ فرآیند کشیدن، همگی دست به دست هم می دهند تا یک وضعیت استرس زا را برای شما ایجاد کنند.
اما آیا همیشه تنها راه حل، خداحافظی با دندان تان است؟ چه زمانی می توان یک دندان عفونی را نجات داد؟ و اگر واقعاً راهی جز کشیدن نیست، این فرآیند چگونه انجام می شود و بعد از آن چه باید کرد؟ بیایید با هم، قدم به قدم و بدون استرس، به تمام این سوالات مهم پاسخ دهیم.
اول بفهمیم که چرا و چطور یک دندان عفونت می کند
برای اینکه بدانیم چرا گاهی مجبور به کشیدن دندان عفونی می شویم، باید بفهمیم این عفونت از کجا می آید. در مرکز هر دندان، یک فضای توخالی وجود دارد که حاوی بافت نرم، عروق خونی و اعصاب است. به این بخش “پالپ” یا همان “عصب” دندان می گویند. عفونت زمانی رخ می دهد که باکتری ها راهی برای نفوذ به این بخش استریل و حساس پیدا کنند.
- شایع ترین راه نفوذ: یک پوسیدگی عمیق که به آن بی توجهی کرده اید. باکتری ها از این سوراخ به عنوان یک بزرگراه استفاده کرده و خود را به مرکز دندان می رسانند.
- راه های دیگر: ترک های عمیق در دندان، شکستگی ها یا بیماری های پیشرفته لثه نیز می توانند مسیر نفوذ باکتری ها را باز کنند.
وقتی باکتری ها به پالپ می رسند، شروع به تکثیر کرده و باعث التهاب و مرگ این بافت زنده می شوند. این بافت عفونی و مرده، چرک تولید می کند که در انتهای ریشه دندان جمع می شود و باعث ایجاد یک کیسه عفونی به نام “آبسه” می شود. فشار این آبسه به استخوان فک، همان چیزی است که باعث درد شدید، ضربان دار و حساس به لمس می شود.
آیا هر دندان عفونی را باید کشید؟ پاسخ: نه همیشه!
مهم ترین و امیدوارکننده ترین بخش ماجرا اینجاست. در دندانپزشکی مدرن، اولین و اصلی ترین هدف ما همیشه نجات دندان طبیعی شماست. کشیدن دندان عفونی، آخرین راه حل و طرح B ماست. راه حل اصلی و استاندارد برای نجات یک دندان عفونی، درمان ریشه یا همان عصب کشی است.
عصب کشی چگونه دندان شما را نجات می دهد؟
در فرآیند عصب کشی، دندانپزشک یا متخصص ریشه (اندودنتیست):
- از سطح دندان، یک حفره کوچک برای دسترسی به مرکز آن ایجاد می کند.
- تمام بافت های عفونی و مرده پالپ را از داخل کانال های ریشه خارج می کند.
- داخل دندان را به طور کامل با مواد ضدعفونی کننده شستشو می دهد تا تمام باکتری ها از بین بروند.
- کانال های خالی ریشه را با یک ماده پلاستیکی و سازگار با بدن به نام “گوتاپرکا” پر و مهر و موم می کند تا از ورود مجدد باکتری ها جلوگیری کند.
- در نهایت، تاج دندان را با یک پرکردگی دائمی یا روکش، بازسازی می کند.
با این کار، منبع عفونت به طور کامل حذف می شود، اما خودِ ساختمان دندان حفظ می شود و می تواند برای سال های طولانی، مانند یک دندان سالم در دهان شما باقی بماند و کار کند.
پس چه زمانی دیگر نمی توان دندان را نجات داد و مجبور به کشیدن آن می شویم؟
با تمام تلاشی که برای حفظ دندان می کنیم، متأسفانه گاهی اوقات عفونت یا تخریب به حدی پیشرفت کرده که دیگر عصب کشی یک گزینه منطقی یا موفقیت آمیز نیست. کشیدن دندان عفونی در شرایط زیر، بهترین و گاهی تنها راه حل است:
| شرایطی که معمولاً منجر به کشیدن دندان می شود | چرا در این موارد عصب کشی جواب نمی دهد؟ |
| تخریب گسترده تاج دندان | اگر پوسیدگی آنقدر وسیع باشد که ساختار سالم و کافی از تاج دندان برای نگه داشتن پرکردگی یا روکش باقی نمانده باشد، نجات آن دندان بی فایده است. |
| شکستگی عمودی ریشه | اگر ریشه دندان دچار یک شکستگی عمودی شده باشد، هیچ راهی برای مهر و موم کردن آن وجود ندارد و باکتری ها همیشه یک مسیر برای نفوذ مجدد خواهند داشت. |
| بیماری بسیار پیشرفته لثه | اگر عفونت لثه باعث تحلیل رفتن شدید استخوان اطراف ریشه شده باشد و دندان به شدت لق باشد، حتی با یک عصب کشی موفق، دندان دیگر حمایت کافی برای باقی ماندن در فک را ندارد. |
| عدم موفقیت درمان ریشه قبلی | گاهی اوقات یک دندان که قبلاً عصب کشی شده، ممکن است دوباره عفونت کند. اگر درمان مجدد ریشه (Retreatment) یا جراحی انتهای ریشه (Apicoectomy) نیز امکان پذیر یا موفقیت آمیز نباشد، کشیدن آخرین گزینه است. |
| ملاحظات مالی بیمار | در برخی موارد، هزینه درمان ریشه و روکش ممکن است برای بیمار سنگین باشد و او گزینه کم هزینه تر یعنی کشیدن دندان را انتخاب کند. |
فرآیند کشیدن دندان عفونی چگونه است؟ آیا درد دارد؟
اگر دندانپزشک پس از بررسی کامل، به این نتیجه رسید که کشیدن دندان عفونی بهترین کار است، نباید نگران خود فرآیند باشید.
- کنترل عفونت قبل از کشیدن: یک نکته بسیار مهم این است که معمولاً نمی توانید دندانی که آبسه فعال و ورم شدید دارد را در همان جلسه بکشید. دلیلش این است که محیط اسیدی عفونت، اثر داروی بی حسی را کم می کند. در این موارد، دندانپزشک ابتدا برای شما یک دوره آنتی بیوتیک تجویز می کند تا عفونت حاد را کنترل کند و ورم کاهش یابد.
- بی حسی کامل: دندانپزشک با تزریق داروی بی حسی، ناحیه مورد نظر را کاملاً سر می کند. شما در طول فرآیند، هیچ گونه دردی احساس نخواهید کرد و فقط ممکن است کمی حس فشار را تجربه کنید.
- مراقبت های بعد از کشیدن: پس از این فرایند، رعایت دقیق دستورالعمل های دندانپزشک (مانند قرار دادن گاز استریل، پرهیز از تف کردن، استفاده از کمپرس یخ و مصرف داروهای تجویز شده) برای جلوگیری از خونریزی و درد و برای یک بهبودی سریع، بسیار حیاتی است.
بعد از کشیدن دندان عفونی، چه باید کرد؟
مهم ترین اشتباهی که می توانید مرتکب شوید این است که جای خالی دندان را به حال خود رها کنید. همانطور که در مقالات دیگر هم اشاره شد، جای خالی دندان می تواند باعث کج شدن دندان های مجاور، مشکلات جویدن و تحلیل استخوان فک شود. پس از بهبودی کامل (معمولاً چند ماه بعد)، شما باید با مشورت دندانپزشک، یکی از گزینه های زیر را برای جایگزینی دندان از دست رفته انتخاب کنید:
- ایمپلنت دندانی: بهترین، استانداردترین و بادوام ترین راه حل.
- بریج (پل دندانی): یک راه حل خوب و سریع تر.
- پروتز متحرک پارسیل: یک گزینه کم هزینه تر.
در نهایت، به یاد داشته باشید که کشیدن دندان عفونی پایان دنیا نیست. گاهی اوقات این کار، بهترین راه برای حذف یک منبع درد و عفونت مزمن از بدن شما و برداشتن اولین قدم به سمت یک دهان سالم تر است. به تشخیص دندانپزشک خود اعتماد کنید و بدانید که او همیشه بهترین منافع بلندمدت شما را در نظر می گیرد.
سوالات متداول درباره کشیدن دندان عفونی
بله. اگر عفونت دندان را درمان نکنید، می تواند گسترش یافته و به سایر قسمت های صورت و گردن سرایت کند و حتی در موارد نادر، منجر به مشکلات جدی و تهدیدکننده شود.
خیر، هرگز. مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک نه تنها مشکل اصلی (بافت عفونی داخل دندان) را حل نمی کند، بلکه می تواند باعث مقاومت باکتریایی شود. همیشه باید با تجویز دندانپزشک دارو مصرف کنید.
خیر. گاهی اوقات پس از مرگ کامل عصب دندان، درد به طور موقت از بین می رود. اما باکتری ها و عفونت هنوز در داخل دندان و استخوان فک شما فعال هستند و دیر یا زود با شدت بیشتری بازخواهند گشت.
بله، اصول کلی یکسان است. اما کشیدن دندان عقل، به خصوص اگر نهفته باشد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
