آیا امکان انجام ام آر آی در ارتودنسی وجود دارد؟
تصور کنید در میانه مسیر درمان ارتودنسی خود هستید و به آن لبخند ایده آل نزدیک می شوید. ناگهان، پزشکی به دلیلی کاملاً نامرتبط، برای شما یک اسکن ام آر آی (MRI) تجویز می کند. اولین فکری که با وحشت از ذهن شما عبور می کند این است: “این همه فلز در دهان من و آن آهنربای غول پیکر؟ آیا این کار خطرناک است؟ آیا اصلاً شدنی است؟” این نگرانی کاملاً به جاست. خبر خوب این است که در اکثر قریب به اتفاق موارد، پاسخ مثبت است. اما امکان انجام ام آر آی در ارتودنسی به شرط ها و شروطی بستگی دارد؛ که دانستن آن ها، هم استرس شما را کم می کند و هم به تیم پزشکی برای رسیدن به نتیجه دقیق کمک می کند.
چرا MRI و فلز دوستان خوبی نیستند؟
برای اینکه بفهمیم چرا این موضوع اصلاً یک دغدغه محسوب می شود، باید به زبان ساده بدانیم که دستگاه MRI چگونه کار می کند. این دستگاه در واقع یک آهنربای فوق العاده قدرتمند است که هزاران بار از آهنربای یخچال شما قوی تر است. وقتی فلز وارد این میدان مغناطیسی قوی می شود، سه اتفاق اصلی ممکن است رخ دهد:
1. اثر پرتابی (The Projectile Effect)
اگر فلز از نوع فرومغناطیس باشد (یعنی به شدت به آهنربا جذب شود، مانند آهن)، میدان مغناطیسی می تواند آن را با نیرویی عظیم به سمت خود بکشد. این خطرناک ترین بخش ماجراست و به همین دلیل است که شما هرگز نباید با وسایل فلزی مانند کلید یا سکه وارد اتاق MRI شوید.
2. ایجاد گرما (Heating)
امواج رادیویی که در فرآیند MRI استفاده می شوند، می توانند در فلزات، به خصوص آن هایی که ساختار حلقه ای دارند (مانند سیم های ارتودنسی)، جریان الکتریکی القا کرده و باعث گرم شدن آن ها شوند.
3. ایجاد آرتیفکت (Artifacts)
این شایع ترین مشکل است. وجود فلز، میدان مغناطیسی را در اطراف خود به هم می ریزد و باعث ایجاد نقاط تار، لکه های سیاه یا تصاویر کاملاً مخدوش در اسکن نهایی می شود. این اتفاق مانند این است که بخواهید از یک منظره زیبا عکس بگیرید، اما یک منبع نور بسیار شدید، بخشی از عکس شما را سفید و غیرقابل استفاده کند.
آیا سیم های ارتودنسی واقعاً خطرناک هستند؟
حالا که با خطرات احتمالی آشنا شدیم، به سوال اصلی برمی گردیم. پاسخ کوتاه و مطمئن این است: خیر، ریسک آسیب فیزیکی جدی به دلیل وجود دستگاه های مدرن ارتودنسی در دستگاه MRI، فوق العاده پایین و نزدیک به صفر است.
دلیل آن این است که اکثر مواد به کار رفته در ارتودنسی امروزی (مانند فولاد ضد زنگ، آلیاژهای نیکل-تیتانیوم و تیتانیوم) یا فرومغناطیس نیستند یا خاصیت مغناطیسی بسیار ضعیفی دارند. بنابراین، آن خطر پرتابی وحشتناک عملاً منتفی است. ریسک گرم شدن نیز اگرچه از نظر تئوری وجود دارد، اما در عمل بسیار نادر است و معمولاً به اندازه ای نیست که باعث سوختگی یا آسیب جدی شود.
بنابراین، بزرگترین چالش در مورد امکان انجام ام آر آی در ارتودنسی، ایمنی بیمار نیست؛ بلکه کیفیت تصویربرداری نهایی است.
مهم ترین عامل تعیین کننده: MRI برای کدام قسمت از بدن شماست؟
این کلیدی ترین سوالی است که سرنوشت اسکن شما را مشخص می کند.
- MRI برای سر، گردن یا مغز: اینجاست که چالش اصلی یعنی “آرتیفکت” خود را نشان می دهد. از آنجایی که دستگاه های شما دقیقاً در ناحیه ای قرار دارند که قرار است از آن تصویربرداری شود، احتمال مخدوش شدن تصویر بسیار بالاست. میزان این تداخل به نوع براکت، جنس سیم و تنظیمات دستگاه MRI بستگی دارد.
- MRI برای سایر نقاط بدن (مانند زانو، کمر، شکم و …): در این حالت، هیچ نگرانی ای وجود ندارد. دستگاه های شما آنقدر از ناحیه مورد اسکن دور هستند که هیچ تأثیری بر میدان مغناطیسی آن قسمت و در نتیجه کیفیت تصویر نخواهند داشت. شما می توانید با خیال راحت MRI خود را انجام دهید.
تأثیر نوع دستگاه ارتودنسی بر اسکن MRI
نوع دستگاهی که شما استفاده می کنید نیز در میزان تداخل ایجاد شده نقش دارد. بیایید گزینه های مختلف را در این جدول بررسی کنیم:
| نوع دستگاه ارتودنسی | تأثیر بر MRI (به ویژه در ناحیه سر و گردن) |
| دستگاه های فلزی سنتی | بیشترین پتانسیل برای ایجاد آرتیفکت را دارند. میزان تداخل به نوع آلیاژ فلزی بستگی دارد. |
| دستگاه های سرامیکی | خود براکت های سرامیکی مشکلی ایجاد نمی کنند، اما سیم فلزی که از میان آن ها عبور می کند، همچنان می تواند باعث ایجاد آرتیفکت شود. |
| الاینرهای شفاف (اینویزیلاین) | این بهترین سناریوی ممکن است. شما به راحتی پلاک های پلاستیکی را قبل از اسکن از دهان خود خارج می کنید و هیچ مشکلی وجود نخواهد داشت. (اگر اتچمنت دارید، با رادیولوژیست مشورت کنید) |
| نگهدارنده های ثابت (سیم پشت دندانی) | این سیم ها نیز فلزی هستند و می توانند باعث ایجاد آرتیفکت شوند، هرچند معمولاً تداخل آن ها کمتر از دستگاه های فلزی کامل است. |
راهنمای گام به گام انجام ام آر آی با دستگاه ارتودنسی
اگر در چنین موقعیتی قرار گرفتید، وحشت نکنید. کافی است این مراحل ساده و منطقی را دنبال کنید:
1. اطلاع رسانی، کلید اصلی است
اولین و مهم ترین کار این است که به همه اطلاع دهید.
- به پزشکی که MRI را تجویز کرده بگویید که ارتودنسی دارید.
- هنگام گرفتن وقت MRI، به مرکز تصویربرداری اطلاع دهید.
- مهم تر از همه، رادیولوژیست و تکنیسین MRI را قبل از شروع اسکن در جریان بگذارید.
2. با متخصص ارتودنسی خود تماس بگیرید
ارتودنتیست شما بهترین منبع اطلاعات درباره جنس دقیق بریس هایتان است. در صورت لزوم، او می تواند اطلاعات فنی مواد به کار رفته را در اختیار مرکز تصویربرداری قرار دهد.
3. تصمیم نهایی با رادیولوژیست است
متخصص رادیولوژی با در نظر گرفتن نوع دستگاه ارتودنسی شما و ناحیه مورد اسکن، تصمیم می گیرد که آیا امکان انجام ام آر آی در ارتودنسی شما وجود دارد یا خیر. در بسیاری از موارد، آن ها می توانند با تغییر پارامترهای اسکن، تأثیر آرتیفکت ها را به حداقل برسانند.
4. راه حل نهایی؛ برداشتن موقت سیم ارتودنسی
اگر MRI برای یک تشخیص حیاتی (مانند بررسی تومور مغزی) ضروری باشد و آرتیفکت ها مانع از دیدن تصویر واضح شوند، یک راه حل ساده وجود دارد. شما به متخصص ارتودنسی خود مراجعه می کنید و او به راحتی فقط سیم اصلی (آرچ وایر) را از دهان شما خارج می کند.
خود براکت ها که روی دندان چسبیده اند، معمولاً در جای خود باقی می مانند. پس از انجام MRI، دوباره مراجعه می کنید و سیم را در جای خود قرار می دهید. این کار یک فرآیند سریع و بدون درد است.
سوالات متداول درباره امکان انجام ام آر آی در ارتودنسی
خیر، این اتفاق تقریباً غیرممکن است. نیروی چسبی که براکت را به دندان متصل کرده (باندینگ)، بسیار قوی تر از هرگونه نیروی مغناطیسی ضعیفی است که ممکن است به براکت وارد شود.
بله، حتماً و صد در صد. پنهان کردن این موضوع نه تنها می تواند منجر به یک اسکن بی کیفیت و بی فایده شود، بلکه یک ریسک ایمنی نیز محسوب می شود.
نگهدارنده های متحرک که قاب فلزی دارند (نوع هالی)، باید قبل از ورود به اتاق MRI حتماً از دهان خارج شوند. نگهدارنده های شفاف پلاستیکی نیز باید خارج شوند.
بله. اگرچه همانطور که گفته شد، ارتودنسی شما تأثیری بر اسکن زانو نخواهد داشت، اما قانون کلی این است که مسئولین مرکز تصویربرداری باید از وجود هرگونه فلز در بدن شما (از جمله دستگاه های ارتودنسی، ایمپلنت، پیرسینگ و…) مطلع باشند.
