راهنمای کامل والدین برای پیشگیری از کج شدن دندان کودکان

وقتی به دندان های کوچک و شیری فرزندتان نگاه می کنید، شاید این سوال برایتان پیش بیاید که آیا این دندان ها صاف و مرتب باقی می مانند؟ آیا کاری هست که من به عنوان والدینش بتوانم انجام دهم تا از کج شدن دندان های دائمی او در آینده جلوگیری کنم؟ پاسخ یک “بله” قاطع و امیدوارکننده است. اگرچه ژنتیک نقش مهمی در شکل و اندازه فک و دندان ها دارد، اما بخش بزرگی از ظاهر دندان های فرزندتان در دستان شماست. پیشگیری از کج شدن دندان کودکان، مانند باغبانی است؛ شما با ایجاد شرایط رشد مناسب و حذف عوامل(در اینجا عادات) مضر، می توانید به رشد منظم و زیبای این جوانه های کوچک کمک کنید.

بیشتر بخوانید: بی دندانی مادرزادی چیست و چطور باید آن را درمان کنیم؟

چک لیست کمک به سلامت و زیبایی دندان های کودک شما

این جدول، یک خلاصه سریع از مهم ترین کارهایی است که شما می توانید برای کمک به رشد صحیح دندان های فرزندتان انجام دهید.

اول بفهمیم چرا اصلاً دندان های یک کودک کج می شوند؟

برای اینکه بتوانیم از یک مشکل پیشگیری کنیم، باید اول دلایل آن را بشناسیم. کج شدن دندان ها معمولا به دلیل رقابت بین دو عامل اصلی است: “ژنتیک” و “محیط”.

• ژنتیک (نقش اولیه): اندازه فک، اندازه دندان ها و الگوی کلی رشد صورت، تا حد زیادی از پدر و مادر به ارث می رسد. اگر شما یا همسرتان فک کوچکی دارید، احتمال اینکه فرزندتان هم با کمبود فضا مواجه شود، وجود دارد. ما روی این بخش کنترل زیادی نداریم.
• عوامل محیطی و عادات (نقش شما): این بخش، قسمت هیجان انگیز ماجراست که شما در آن نقش اصلی را بازی می کنید! عادات دهانی، نوع تغذیه، نحوه تنفس و نحوه مراقبت از دندان های شیری، همگی می توانند نقش ژنتیکی را به نفع یا ضرر فرزند شما تغییر دهند. تمرکز اصلی ما در پیشگیری از کج شدن دندان کودکان، روی همین عوامل محیطی است.

کدام عادت ها دشمن دندان های صاف کودک هستند؟

در دهان فرزند شما، برخی عادات مانند علف های هرز عمل می کنند. اگر به موقع حذف نشوند، می توانند تمام فضای لازم برای رشد گل های زیبا (دندان های دائمی) را اشغال کرده و همه چیز را به هم بریزند.

مکیدن انگشت شست و استفاده طولانی مدت از پستانک

مکیدن، یک عکس العمل طبیعی و آرامش بخش برای نوزادان و کودکان نوپاست. اما اگر این عادت بعد از سن ۳ تا ۴ سالگی ادامه پیدا کند، می تواند آسیب های جدی به ساختار فک و دندان وارد کند. فشار مداوم انگشت یا پستانک روی سقف دهان و پشت دندان های جلویی، مانند یک دستگاه ارتودنسی مخرب عمل می کند و باعث:

• تنگ شدن فک بالا: سقف دهان به جای شکل گنبدی، شکل V و گوتیک پیدا می کند.
• جلو آمدن دندان های بالا: دندان های جلویی بالا به سمت بیرون هل داده می شوند.
• ایجاد اپن بایت: بین دندان های بالا و پایین در جلو، یک فضای خالی ایجاد می شود.

چه باید کرد؟ سعی کنید با روش های تشویقی، این عادت را تا قبل از ۴ سالگی از سر فرزندتان بیندازید. اگر موفق نشدید، حتماً با یک دندانپزشک کودکان یا متخصص ارتودنسی مشورت کنید. این یکی از مهم ترین قدم ها در پیشگیری از کج شدن دندان کودکان است.

بیشتر بخوانید: راهنمای کامل والدین برای انتخاب و استفاده صحیح از پستانک ارتودنسی

تنفس از راه دهان

این مورد شاید یکی از نادیده گرفته شده ترین اما مخرب ترین عوامل باشد. در حالت استراحت، زبان باید به آرامی به سقف دهان چسبیده باشد. این فشار ملایم و دائمی زبان، مهم ترین عامل برای رشد عرضی و پهن شدن فک بالاست.

کودکی که به دلیل آلرژی، لوزه سوم بزرگ یا انحراف بینی، به جای بینی از دهان نفس می کشد، زبانش به کف دهان می افتد. با حذف شدن این داربست طبیعی (زبان)، فک بالا به اندازه کافی پهن نمی شود و تنگ باقی می ماند. نتیجه؟ فضای کافی برای رویش منظم تمام دندان های دائمی وجود نخواهد داشت و دندان ها به صورت شلوغ و درهم درمی آیند.

چه باید کرد؟ به نحوه تنفس فرزندتان، به خصوص در هنگام خواب، دقت کنید. اگر دهانش باز است، خروپف می کند یا اغلب از راه دهان نفس می کشد، حتماً این موضوع را با یک متخصص اطفال و سپس یک متخصص گوش، حلق و بینی در میان بگذارید. حل مشکل تنفسی، یکی از مهم ترین کارهای شما در پیشگیری از کج شدن دندان کودکان است.

فشار دادن زبان به دندان ها (Tongue Thrust)

در هنگام بلع، زبان باید به سقف دهان فشار بیاورد. در برخی کودکان، زبان به جای سقف دهان، به پشت دندان های جلویی فشار وارد می کند. ما در طول روز صدها بار عمل بلع را انجام می دهیم. حالا تصور کنید که این فشار مداوم و قدرتمند زبان، صدها بار در روز دندان های جلویی را به سمت جلو هل دهد! این عادت می تواند باعث ایجاد فاصله بین دندان ها و جلو آمدن آن ها شود.

چگونه به رشد صحیح فک و دندان های کودکان کمک کنیم؟

علاوه بر حذف عادات بد، شما می توانید با اقدامات مثبت، به رشد یک فک قوی و سالم کمک کنید.

از دندان های شیری مثل یک گنج محافظت کنید

این یک باور غلط و بسیار خطرناک است که “دندان شیری مهم نیست، چون بالاخره می افتد”. دندان های شیری، نقش مهم نگهدارنده فضا را برای دندان های دائمی زیرین خود ایفا می کنند. هر دندان شیری، جای دندان دائمی جانشین خود را تا زمان رویش، حفظ می کند.

اگر یک دندان شیری را به دلیل پوسیدگی شدید، زودتر از موعد بکشید، دندان های کناری به سمت این فضای خالی حرکت کرده و آن را اشغال می کنند. در نتیجه، زمانی که دندان دائمی زیرین می خواهد رویش کند، دیگر فضای کافی ندارد و مجبور می شود به صورت کج، نهفته یا از جایی نامناسب بیرون بزند.

چه باید کرد؟ بهداشت دندان های شیری را از همان ابتدا جدی بگیرید. پوسیدگی های آن ها را حتماً ترمیم کنید و اگر به هر دلیلی یک دندان شیری را زودتر از موعد کشیدید، حتماً با دندانپزشک در مورد استفاده از نگهدارنده فضا (Space Maintainer) مشورت کنید. این یکی از مؤثرترین روش ها برای پیشگیری از کج شدن دندان کودکان است.

رژیم غذایی فقط برای بدن نیست، برای فک هم هست

فک های ما برای جویدن طراحی شده اند. جویدن غذاهای سفت و نیازمند تلاش، مانند یک ورزش برای عضلات و استخوان های فک عمل کرده و رشد آن ها را تحریک می کند. متأسفانه، رژیم های غذایی امروزی پر از غذاهای نرم، پوره شده و فرآوری شده است که نیاز چندانی به جویدن ندارند. این کم کاری فک، می تواند یکی از دلایل عدم رشد کافی و ایجاد شلوغی دندان های کودکان باشد.

چه باید کرد؟ از سن مناسب، غذاهای طبیعی و سفت تر مانند هویج خام، سیب، کرفس، آجیل (با احتیاط) و گوشت های سفت تر را در رژیم غذایی فرزندتان بگنجانید. این کار به رشد یک فک قوی و جادار کمک می کند.

جدول راهنمای والدین برای پیشگیری در سنین مختلف

در نهایت، به یاد داشته باشید که شما به عنوان والدین، در خط مقدم پیشگیری از کج شدن دندان کودکان قرار دارید. با آگاهی و توجه به همین نکات ساده، شما می توانید شانس فرزندتان را برای داشتن یک لبخند طبیعی زیبا به حداکثر برسانید و حتی اگر در آینده نیاز به ارتودنسی پیدا کرد، درمان او را بسیار ساده تر، کوتاه تر و کم هزینه تر کنید.

بیشتر بخوانید: دختران نوجوان بهتر است درمان ارتودنسی شان در چه سنی شروع شود

سوالات پرتکرار شما درباره پیشگیری از کج شدن دندان کودکان