دلیل تحلیل لثه در ارتودنسی چیست؟ (علل + روش های درمان و پیشگیری)

درمان ارتودنسی، اگرچه با هدف بهبود نظم دندان ها و اصلاح ناهنجاری های فکی انجام می شود، اما گاهی ممکن است پیامدهایی برای بافت نرم دهان از جمله لثه به همراه داشته باشد. یکی از مهم ترین این پیامدها، تحلیل لثه (Gingival Recession) است. در این مقاله، به طور دقیق بررسی می کنیم که تحلیل لثه در ارتودنسی چرا اتفاق می افتد، چه عواملی در بروز آن دخیل اند، و چگونه می توان از آن پیشگیری یا حتی آن را درمان کرد.

قبل از هرچیزی: اصلا تحلیل لثه چیست؟

تحلیل لثه حالتی است که در آن لبه بافت لثه اطراف دندان ها به سمت عقب حرکت می کند یا از بین می رود. این مسئله باعث می شود:

• ریشه دندان نمایان شود
• دندان ها حساس تر شوند
• و حتی در موارد پیشرفته، دندان لق شود یا بیفتد.

در زمینه ارتودنسی، تحلیل لثه به ویژه در نواحی جلویی فک پایین بیشتر مشاهده می شود.

دلایل تحلیل لثه در بیماران ارتودنسی چیست؟

ببینید خودِ درمان ارتودنسی، به تنهایی و به طور مستقیم باعث تحلیل رفتن لثه نمی شود. اما، وجود دستگاه های ارتودنسی در دهان و حرکات دندانی که در طول درمان اتفاق می افتد، می تواند در کنار برخی شرایط دیگر، احتمال بروز این مشکل را افزایش دهد. بیایید نگاهی بیندازیم به دلایل اصلی که ممکن است باعث تحلیل لثه در بیماران ارتودنسی شوند:

۱. حرکات نامناسب یا شدید دندان ها

یکی از دلایل تحلیل لثه در ارتودنسی می تواند نحوه حرکت دادن دندان ها باشد. بیایید فرض کنیم که دندان ها (به خصوص دندان های جلویی پایین)، بیش از حد یا با سرعت زیاد به سمت جلو یا عقب حرکت داده می شوند. متاسفانه این فشار اضافی و زیاد؛ مستقمیا به بافت لثه ای که روی استخوان قرار دارد وارد می شود. این فشار می تواند باعث نازک شدن لثه شده و در نهایت منجر به تحلیل رفتن و عقب نشینی آن شود.

۲. رعایت نکردن کافی بهداشت دهان و دندان

داشتن براکت ها و سیم های ارتودنسی یا استفاده از الاینرهای شفاف، تمیز کردن کامل همه سطوح دندان و اطراف لثه را کمی سخت تر می کند. اگر بهداشت دهان به خوبی رعایت نشود، پلاک های باکتریایی روی دندان ها و اطراف دستگاه ارتودنسی جمع می شوند.

این پلاک باعث التهاب مزمن لثه می شود که به آن “ژنژیویت” می گویند. اگر این التهاب برای مدت طولانی ادامه پیدا کند و درمان نشود، می تواند به مرور زمان به بافت های نگهدارنده دندان، از جمله لثه آسیب رسانده و باعث تحلیل لثه در ارتودنسی شود.

۳. نازک بودن طبیعی بافت لثه در برخی افراد

بعضی از افراد به طور ژنتیکی و طبیعی، بافت لثه نازک تر و حساس تری دارند. این نوع بافت لثه، ذاتاً مقاومت کمتری در برابر فشارهای مکانیکی یا التهاب دارد. وقتی این افراد که لثه نازکی دارند، تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرند و دندان هایشان با نیروهای ارتودنسی حرکت داده می شود، احتمال اینکه لثه شان دچار تحلیل رفتن شود بیشتر از افرادی است که لثه ضخیم تری دارند.

۴. وارد شدن نیروهای بیش از حد یا تنظیمات اشتباه دستگاه ارتودنسی

بیایید مجددا فرض کنیم که دستگاه ارتودنسی به درستی تنظیم نشده و نیروهای بیش از حدی به دندان ها وارد می کند. یا حتی این نیروها برای مدت طولانی و به صورت مداوم روی دندان ها باقی بمانند. متاسفانه این فشار غیرطبیعی می تواند باعث واکنش نامطلوب در بافت هایی شود که دندان را در جای خود نگه داشته اند.(از جمله بافت لثه و استخوان زیرین آن). در نتیجه این نیروهای زیاد، لثه ممکن است تحلیل برود.

چطور علائم تحلیل لثه در ارتودنسی را تشخیص دهیم؟

تشخیص زودهنگام علائم تحلیل لثه نقش مهمی در کنترل آن دارد. برای این منظور به موارد زیر توجه ویژه داشته باشید:

• نمایان شدن بیشتر از حد معمول سطح دندان یا ریشه آن
• افزایش حساسیت دندان به سرما، گرما یا لمس
• تغییر در فرم لثه اطراف دندان
• احساس لق شدن خفیف دندان

چطور از تحلیل لثه در ارتودنسی جلوگیری کنیم؟

همانطور که گفتیم، درمان ارتودنسی به خودی خود باعث تحلیل لثه نمی شود، اما شرایط خاصی در این دوران می تواند خطر را بالا ببرد. خوشبختانه، با رعایت نکاتی مهم می توان تا حد زیادی از بروز این مشکل جلوگیری کرد یا حداقل در صورت شروع، آن را مدیریت نمود. برخی از این راهکارها شامل موارد زیر می شوند:

۱. انتخاب یک طرح درمان دقیق و مناسب برای هر فرد:

اولین و مهم ترین قدم بر عهده متخصص ارتودنسی است. قبل از شروع درمان، ارتودنتیست باید دهان شما را به دقت معاینه کند، از جمله اینکه بررسی کنند:

• ضخامت لثه هایتان چقدر است
• استخوان حمایت کننده دندان ها در چه موقعیتی قرار دارد
• و دندان ها قرار است چطور حرکت داده شوند.
• سپس باید طرح درمانی را انتخاب کند و از تکنیک هایی برای حرکت دندان ها استفاده کند که در کنار اصلاح مشکل اصلی، کمترین فشار نامطلوب را به بافت حساس لثه وارد کند. درمان باید باید باید کاملاً متناسب با شرایط بیولوژیکی شما باشد.

۲. رعایت بهداشت دهان و دندان با نهایت دقت

نقش شما در اینجا بسیار حیاتی است. برای جلوگیری از تحلیل لثه در ارتودنسی شما باید بهداشت دهان و دندانتان را در طول درمان ارتودنسی با دقت بسیار بالایی رعایت کنید. این یعنی استفاده منظم و صحیح از ابزارهای مناسب مثل:

• مسواک مخصوص ارتودنسی برای تمیز کردن اطراف براکت ها و سیم ها یا دندان ها زیر الاینر
• استفاده حتمی از نخ دندان (با ابزار کمکی در صورت نیاز) برای پاکسازی بین دندان ها و زیر سیم
• و در صورت توصیه ارتودنتیست، استفاده از واترجت و دهان شویه های مناسب.

رعایت دقیق بهداشت کمک می کند از تجمع پلاک و التهاب لثه که عامل اصلی تحلیل لثه است، جلوگیری شود.

۳. مراجعات منظم و به موقع برای چکاپ ها

مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی برای تنظیم دستگاه ها و بررسی پیشرفت درمان لازم است. اما علاوه بر آن، باید برای چکاپ های دوره ای به دندانپزشک عمومی خود هم مراجعه کنید. دندانپزشک می تواند وضعیت سلامت لثه های شما را به طور کلی بررسی کند و اگر کوچک ترین نشانه ای از شروع تحلیل لثه وجود داشت، آن را در مراحل اولیه کشف کند. تشخیص زودهنگام به مدیریت بهتر مشکل کمک می کند.

۴. انجام مداخلات لازم در صورت شروع تحلیل لثه

اگر با وجود رعایت نکات پیشگیری، به هر دلیلی تحلیل لثه در ارتودنسی شروع شد، گاهی لازم است در روند درمان ارتودنسی تغییراتی ایجاد شود:

• مثلاً ممکن است متخصص تصمیم بگیرد حرکت دندان در آن ناحیه را موقتاً متوقف کند یا نیروی وارد شده را تنظیم کند.
• در برخی موارد که تحلیل لثه پیشرفت کرده است، ممکن است متخصص شما را به یک متخصص لثه (پریودنتیست) ارجاع دهد و در صورت لزوم، جراحی پیوند لثه (Gum Graft) برای جایگزینی بافت از دست رفته توصیه شود.

درمان تحلیل لثه ناشی از ارتودنسی چیست؟

• اگر تحلیل لثه خفیف باشد، رعایت بهداشت دهان، اصلاح رژیم درمانی و کاهش نیروهای ارتودنسی کافی خواهد بود.
• در موارد متوسط تا شدید، ممکن است درمان های جراحی برای بازسازی بافت از دست رفته ضروری باشد. پیوند لثه با استفاده از بافت سقف دهان یا بافت های بیولوژیکی مصنوعی، از روش های مرسوم است.

در نهایت، برای جلوگیری از این مشکل، حتما متخصص خوبی انتخاب کنید ….

تحلیل لثه در ارتودنسی (اگر بروز کند) یک عارضه جدی اما قابل پیشگیری است. اما انتخاب درست متخصص ارتودنسی، ارزیابی دقیق اولیه، رعایت بهداشت دهان و مراجعات منظم، مسیر درمان را به سمت نتیجه ای سالم، ماندگار و بدون عارضه هدایت خواهد کرد. زیرا لبخندی که بر پایه سلامت بنا شده، زیباترین و بادوام ترین نوع لبخند است.

پاسخ به سوالات رایج