راهنمای کامل مواجهه با ترومای دندان (آسیب های دندانی)
ترومای دندان همیشه بدون خبر از راه می رسد و شما را در موقعیتی پر از استرس، درد و سردرگمی قرار می دهد. وقتی با یک دندان شکسته، لق شده یا حتی کاملاً از جا درآمده روبرو می شوید، اولین سوال این است: “حالا باید چه کار کنم؟” در این لحظات طلایی، اقدامات صحیح شما می تواند سرنوشت دندان آسیب دیده را برای همیشه تغییر دهد. این مقاله، راهنمایی اورژانسی و جامع برای شماست تا بدانید در مواجهه با انواع آسیب های دندانی چه کاری باید انجام دهید و چگونه شانس نجات دندان خود یا عزیزانتان را به حداکثر برسانید.
بیشتر بخوانید: هزینه دندانپزشکی سال ۱۴۰۴ (هزینه حدودی تمام خدمات دندانپزشکی)
در دقایق اولیه پس از تروما چه کنیم؟
در مدیریت ترومای دندان، زمان مهم ترین فاکتور است. اقدامات شما در همان دقایق و ساعات اولیه، نقشی حیاتی در موفقیت درمان های بعدی دارد. جدول زیر، یک چک لیست اورژانسی برای شایع ترین انواع آسیب است.
| نوع آسیب | اولین و مهم ترین اقدام شما |
| دندان شکسته / لب پَر شده | قطعه شکسته دندان را پیدا کنید و در شیر یا بزاق دهان قرار دهید، سپس فوراً به دندانپزشک مراجعه برسانید. |
| دندان جابجا شده / لق | با فشار بسیار ملایم به جای اصلی برگردانید و فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. |
| دندان کاملاً کنده شده | هرگز به ریشه دست نزنید. دندان را در حفره خودش یا در شیر سرد قرار دهید و در کمتر از ۳۰ دقیقه به دندانپزشک اورژانسی مراجعه کنید. |
| آسیب به لب / لثه | تا به دندانپزشک برسید، با گاز استریل خونریزی را کنترل کنید و از بیرون کمپرس سرد بگذارید. |
معرفی انواع ترومای دندان
آسیب های دندانی طیف وسیعی دارند. دندانپزشکان برای تشخیص دقیق، آن ها را دسته بندی می کنند. آشنایی با این دسته بندی به شما کمک می کند تا شدت آسیب را بهتر درک کنید.
۱. شکستگی های دندانی
این دسته از آسیب ها به ساختار سخت دندان مربوط می شوند:
- ترک خوردگی مینا (Enamel Infraction): یک ترک بسیار ریز و سطحی روی مینای دندان که معمولاً دردناک نیست و نیاز به درمان اورژانسی ندارد، اما باید دندانپزشک آن را معاینه کند.
- شکستگی تاج بدون درگیری پالپ: این حالت همان لب پَری یا شکستگی ساده است که فقط مینا و عاج دندان را درگیر می کند. اگرچه دردناک نیست، اما لبه های تیز آن ممکن است زبان و لب را آزار دهد. پس دندانپزشک باید آن را ترمیم کند.
- شکستگی تاج با درگیری پالپ: شکستگی در این مورد عمیق است و به بخش مرکزی و زنده دندان (پالپ یا عصب) می رسد. این وضعیت معمولاً بسیار دردناک بوده و یک موقعیت اورژانسی دندانپزشکی محسوب می شود، زیرا ریسک عفونت پالپ بسیار بالاست.
- شکستگی ریشه: این نوع شکستگی با چشم دیده نمی شود و فقط در رادیوگرافی قابل تشخیص خواهد بود. درمان آن به محل دقیق شکستگی در ریشه بستگی دارد.
بیشتر بخوانید: هزینه عکس دندان در سال ۱۴۰۴ (بررسی قیمت انواع رادیوگرافی در دندانپزشکی )
۲. جابجایی های دندانی (Luxation Injuries)
این دسته از آسیب ها به موقعیت دندان در حفره خودش مرتبط است و همیشه یک موقعیت اورژانسی محسوب می شوند:
- کوفتگی (Concussion): دندان در جای خود قرار دارد اما به دلیل ضربه، به لمس و فشار حساس است.
- جابجایی طرفی (Lateral Luxation): دندان به طرفین (جلو، عقب، چپ یا راست) جابجا شده است.
- به داخل فک فرو رفتن (Intrusion): دندان به داخل استخوان فک فرو رفته و کوتاه تر از دندان های مجاور به نظر می رسد. این یکی از شدیدترین انواع جابجایی است.
- از فک بیرون زدن (Extrusion): دندان از حفره خود کمی خارج شده و بلندتر از بقیه به نظر می رسد.
- کنده شدن کامل دندان (Avulsion): این شدیدترین نوع ترومای دندان است که در آن، دندان به طور کامل از حفره خود خارج می شود. موفقیت درمان این وضعیت، مستقیماً به اقدامات شما در ساعت اولیه پس از حادثه بستگی دارد.
روش های درمانی ترومای دندان ( در مطب دندانپزشکی)
پس از اینکه اقدامات اولیه را انجام دادید و به دندانپزشک مراجعه کردید، او بر اساس نوع و شدت آسیب، یکی از این درمان ها را انجام خواهد داد:
- باندینگ کامپوزیت: برای ترمیم شکستگی های کوچک و لب پَر شدگی ها، دندانپزشک می تواند با استفاده از مواد کامپوزیتی همرنگ دندان، قطعه از دست رفته را بازسازی کند.
- ونیر یا روکش: برای شکستگی های بزرگ تر ممکن است نیاز به لمینت ونیر یا روکش کامل دندان داشته باشید.
- عصب کشی (درمان ریشه): اگر شکستگی به پالپ دندان رسیده باشد یا اگر در اثر ضربه، عصب دندان از بین رفته و دچار نکروز شود (که ممکن است هفته ها یا ماه ها بعد اتفاق بیفتد)، انجام عصب کشی برای حفظ دندان ضروری است.
- جا انداختن و اسپلینت کردن: برای دندان های جابجا شده یا دندان کنده شده ای که دوباره در حفره قرار داده اید، دندانپزشک آن را در موقعیت صحیح قرار می دهد و با استفاده از یک سیم و مواد کامپوزیتی، آن را به دندان های سالم مجاور “اسپلینت” یا آتل بندی می کند. این اسپلینت معمولاً برای چند هفته باقی می ماند تا دندان در جای خود ثابت شود.
بیشتر بخوانید: هزینه انواع درمان های ترمیمی و زیبایی با کامپوزیت دندان در سال 1404
چرا نباید ترومای دندان را نادیده بگیریم؟ (عوارض بلندمدت)
شاید یک ضربه کوچک به نظرتان بی اهمیت بیاید و چون درد شدیدی ندارید، از مراجعه به دندانپزشک صرف نظر کنید. این یک اشتباه بزرگ است. عوارض ترومای دندان ممکن است ماه ها یا حتی سال ها بعد خود را نشان دهند:
- مرگ عصب دندان (نکروز پالپ): ضربه می تواند به عروق خونی ورودی به دندان آسیب بزند و باعث مرگ تدریجی عصب شود. این اتفاق منجر به تغییر رنگ دندان (تیره یا خاکستری شدن) و نیاز به عصب کشی در آینده می شود.
- عفونت و آبسه: اگر عصب دندان بمیرد و درمان نشود، می تواند منجر به ایجاد عفونت در انتهای ریشه و تشکیل آبسه شود.
- تحلیل ریشه (Root Resorption): گاهی بدن به ریشه دندان آسیب دیده به عنوان یک جسم خارجی واکنش نشان می دهد و شروع به تحلیل بردن آن می کند. این فرآیند می تواند در نهایت منجر به از دست رفتن دندان شود.
چگونه از بروز آسیب های دندانی پیشگیری کنیم؟
اگرچه حوادث غیرقابل پیش بینی هستند، اما با رعایت چند نکته ساده می توانید ریسک ترومای دندان را به شکل چشمگیری کاهش دهید:
- استفاده از محافظ دهانی (Mouthguard): برای تمام ورزش های تماسی و پرخطر (مانند فوتبال، بسکتبال، هنرهای رزمی)، استفاده از محافظ دهانی یک ضرورت مطلق است.
- رعایت نکات ایمنی: کمربند ایمنی خودرو را همیشه ببندید و هنگام دوچرخه سواری یا موتورسواری حتما از کلاه ایمنی استفاده کنید. این موارد از آسیب های شدید به سر، صورت و دندان ها جلوگیری می کند.
- پرهیز از عادات مخرب: از دندان های خود به عنوان ابزار (برای باز کردن در بطری یا شکستن آجیل) استفاده نکنید و از جویدن اجسام سخت مانند یخ یا ته مداد خودداری نمایید.
سوالات متداول درباره ترومای دندان
بله، حتماً. ضربه شدید به دندان شیری می‌تواند به جوانه دندان دائمی که درست زیر آن قرار دارد، آسیب برساند. این آسیب ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در شکل یا رنگ دندان دائمی آینده شود.
تغییر رنگ خاکستری یا تیره، معمولاً نشانه خونریزی داخلی در دندان و مرگ عصب است. این وضعیت حتماً باید توسط دندانپزشک ارزیابی شود، زیرا به احتمال زیاد به درمان ریشه (عصب کشی) نیاز خواهد داشت.
زمان و نحوه نگهداری دندان. اگر دندان را در کمتر از یک ساعت (ساعت طلایی) و در محیط مناسب (شیر یا بزاق) به دندانپزشک برسانید، شانس موفقیت کاشت مجدد آن بسیار بالاست.
مدت زمان آن به شدت آسیب دندان بستگی دارد. برای جابجایی های ساده، ممکن است ۲ هفته کافی باشد، اما برای آسیب های شدیدتر یا شکستگی ریشه، این زمان می تواند تا ۴ ماه نیز افزایش یابد.
